رتبه دوم جدول فروش هم با ۲ میلیارد و ۷۹۸ میلیون دلار، از آن فیلم پرستاره و ابرقهرمانی انتقام‌جویان: پایان بازی است. جایگاه سوم جدول به فیلم محبوب و آشنایی به نام تایتانیک تعلق دارد؛ عاشقانه جک و رز ۲ میلیارد و ۱۸۸ میلیون دلار در گیشه فروش کرد.
نکته مهم درباره سه فیلم اول صدر جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای جهان به حضور پرقدرت جیمز کامرون برمی‌گردد که کارگردان و تهیه‌کننده فیلم‌های اول و سوم فهرست است. این موفقیت نشان می‌دهد کامرون به‌خوبی ذائقه مخاطبان و علاقه‌مندان سینما را می‌شناسد.
دیگر رده‌های فیلم‌های پرفروش تاریخ سینما مربوط به چه فیلم‌هایی است؟ جنگ ستارگان: نیرو برمی‌خیزد، انتقام‌جویان: جنگ ابدیت، دنیای ژوراسیک، شیرشاه (انیمیشن)، مرد عنکبوتی: راهی به خانه نیست، انتقام‌جویان، سریع و خشمگین ۷ و … فیلم‌هایی که ممکن است بیشتر آنها خوشایند منتقدان و تماشاگران نخبه‌تر سینما نباشد اما از نظر تفاوت و تنوع ژانری و میزان جذابیت و وجوه سرگرم‌کننده، امتیازات فراوانی دارند و همین عوامل هم باعث رکوردشکنی و فروش بالای آنها در گیشه و ورودشان به فهرست پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما شده‌است.
در یک قیاس بلاتشبیه و فارغ از تفاوت‌های فرهنگی و ابزارها و مصالح سینمایی برای جلب نظر مخاطبان و فروش بیشتر و البته تفاوت فاحش و زمین تا آسمانی دخل و خرج دلاری و ریالی (تومانی)، نگاهی به پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران حکایت دیگری دارد.
نگاهی به ۱۰فیلم پرفروش سینمای ما نشان از بضاعت و سلیقه محدودی دارد و این‌که هفت فیلم از این میان کمدی هستند و دو فیلم دیگر رگه‌هایی از فیلم خنده‌دار دارند یا می‌خواهند داشته باشند و مخاطب را به هر قیمتی بخندانند؛ فارغ از گرایش جامعه غمگین به خنده و شادی و خندیدن، نشان می‌دهد با سینمای ناتوان و ترسویی روبه‌رو هستیم که فرمول دیگری برای جذب تماشاگر و فروش بیشتر در گیشه بلد نیست.
نکته غم‌انگیزتر این‌که سطح و کیفیت همین کمدی‌های پرفروش هم با استانداردها و جذابیت‌های کمدی ــ با همه محدودیت‌ها و موانع و چالش‌ها ــ فاصله دارد و به‌جز بحث فروش، تقریبا هیچ‌کدام جزو کمدی‌های موفق و ماندگار سینمای ایران نیستند. آثاری که به‌جز خنداندن و درست خنداندن و خلق موقعیت‌ها و دیالوگ‌هایی واقعا طنازانه و بامزه و خنده‌دار، بیشتر درگیر ظواهری لوس و نیش و کنایه‌هایی جنسی و سیاسی و اعتقادی هستند و گلیم فروش به هرقیمتی خود را به این شکل از آب گیشه بیرون می‌کشند.
درواقع بیشتر با فیلم‌هایی شبه‌کمدی طرف هستیم که به‌شدت تاریخ مصرف دارند و تماشای اغلب این آثار و به‌خصوص خندیدن با آنها شاید در سال‌های دیگر، قابل تصور نباشد. به بهانه رکوردشکنی دینامیت در گیشه و کسب عنوان پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران ــ فارغ از بحث تورم و تعداد مخاطب و صرفا باتوجه به قیمت بلیت ــ با رقم تا اینجا ۴۰ میلیارد تومانی، سراغ پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران رفته ایم تا ببینیم با چه متر و معیارها و به چه دلایلی در گیشه عملکرد موفقی داشته‌اند.
دینامیت
کارگردان: مسعود اطیابی
تهیه‌کننده: سیدابراهیم عامریان
میزان فروش: ۸۹۰/ ۲۹۳/ ۶۹۹/ ۴۰ میلیارد تومان
مکث: یکی از فرمول‌های سال‌های اخیر سینمای ایران در فروش کمدی‌ها، نثار کنایه به برخی اعتقادات و ویژگی‌ها و سبک زندگی نگاه رسمی است. بخش مهمی از فروش بالا و رکوردشکنی دینامیت هم به همین دلیل است و تضاد فکری و اعتقادی دو طلبه با دو دختر جوان، موقعیت‌های خنده‌داری به‌وجود می‌آورد. حضور پژمان جمشیدی، احمد مهرانفر و محسن کیایی هم از دیگر دلایل فروش بالای فیلم است. به‌جز اینها حضور مسعود اطیابی هم مؤثر است که در سال‌های اخیر، شم بالایی در گیشه‌شناسی دارد و تا اینجا همراه با سعید سهیلی، کارگردان دو فیلم فهرست ۱۰تایی پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران است.
مطرب
کارگردان: مصطفی کیایی
تهیه‌کننده: مصطفی کیایی
میزان فروش: ۰۰۰/۴۵۶/ ۵۴۶/ ۳۸ میلیارد تومان
مکث: مصطفی کیایی، از جمله جوانان مستعد سینمای ایران در سال‌های اخیر است که از همان ابتدا نشان داد ذائقه مخاطب را می‌شناسد. منتهی این شناخت، صرفا به باج و امتیاز دادن به مخاطبان محدود نشد و او آثاری مبتنی بر ذوق و خلاقیت ساخت. فیلم‌هایی که علاوه بر وجه سرگرمی، نگاه هنرمندانه هم در آنها به چشم می‌خورد. با این حال به نظر در مطرب، بحث سرگرمی‌به نگاه هنرمندانه چربید و هدف گیشه‌ای، همه‌چیز را توجیه کرد. تمرکز روی تضادهای نگاه رسمی و برخی قشرها و کنایه‌هایی درباره برخی محدودیت‌ها و ملزومات شرعی، لوکیشن خارج از کشور و استفاده از زن خواننده ــ بازیگر اهل ترکیه، برای موفقیت گیشه‌ای مطرب کفایت می‌کرد.
هزارپا
کارگردان: ابوالحسن داوودی
تهیه‌کننده: رضا رخشان
میزان فروش: ۰۰۰/ ۸۴۸/ ۰۶۳/ ۳۸ میلیارد تومان
مکث: شاید ابوالحسن داوودی یکی از مخاطب‌شناس‌ترین و گیشه‌شناس‌ترین آدم‌های سینمای ایران است. او نسبت به سال‌های فعالیتش، چندان پرکار نبود و زیاد فیلم نساخت اما در همین کمیت نسبتا پایین، در همه دهه‌های فیلمسازی‌اش، یک تکخال برای گیشه رو کرده‌است. اواخر دهه ۶۰ با سفر جادویی، دهه ۷۰ با دو فیلم جیب‌برها به بهشت نمی‌روند و من زمین را دوست دارم، دهه ۸۰ با نان، عشق و موتور ۱۰۰۰ و تقاطع، دهه ۹۰ هم با رخ دیوانه و به‌ویژه با همین هزارپا. با این حال هزارپا به‌لحاظ کیفیت و اهمیت و جایگاه هنری و تاریخی در انتهای دیگر آثار موفق داوودی قرار می‌گیرد اما در گیشه سراسر خوشنامی‌برای او به همراه داشت. به‌جز حضور تعیین‌کننده چهره‌های ذاتا پرفروشی چون رضا عطاران و جواد عزتی، یکی از دلایل این فروش بالا و رکوردشکنی در گیشه به کمی تغییر رویه فیلمساز هم برمی‌گردد که برخلاف کمدی‌های سلامت و جذاب و استانداردش در دهه‌های گذشته، اینجا به اشاراتی بازیگوشانه و نزدیک به خط قرمز هم رو آورد.
گشت ارشاد ۳
کارگردان: سعید سهیلی
تهیه‌کننده: سعید سهیلی
میزان فروش: ۶۵۰/ ۱۴۹/ ۹۴۳/ ۳۲ میلیارد تومان
مکث: دلیل اصلی فروش گشت ارشاد ۳ عقبه ذهنی تماشاگران از قسمت‌های قبلی این فیلم است. عامل بعدی، انواع و اقسام نیش و کنایه‌های فیلم به فضای سیاسی و اجتماعی کشور و ارجاع به مشکلات و مسائل معیشتی و اقتصادی مردم است، هرچند این اشاره‌ها کیفیت خوبی در قصه ندارند و در موقعیت‌های درست و جذابی به مخاطب منتقل نمی‌شوند. حضور بهنام بانی و قطعات مختلفی که در فیلم می‌خواند هم نقش مهمی در فروش بالای فیلم دارد و بسیاری از مخاطبان، موقع تماشای فیلم فکر می‌کنند در یک سالن کنسرت حضور دارند.
متری شیش و نیم
کارگردان: سعید روستایی
تهیه‌کننده: سیدجمال ساداتیان
میزان فروش: ۰۰۰/ ۲۳۹/ ۷۲۰/ ۲۷ میلیارد تومان
مکث: تنها فیلم غیرکمدی فهرست ۱۰تایی پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران، همین درام اجتماعی و پلیسی سعید روستایی است. اگر کمدی‌های واقعا جذاب و استانداردی در این فهرست حضور داشتند، قطعا مایه خوشحالی و امیدواری بود اما حالا و در غیاب کمدی‌های درجه یک و ماندگار، یکی از دلخوشی‌های این فهرست، وجود و حضور همین درام اجتماعی است. نکته‌ای که نشان می‌دهد هم می‌توان فیلمی ساخت که نظر منتقدان و تماشاگران جدی‌تر سینما را به خود جلب کند و هم طیف وسیعی از مخاطبان را به سالن‌های سینما بکشاند. سعید روستایی از فیلم اولش ابد و یک روز هم موفق به ساخت اثری دو وجهی (موفق در گیشه و در جشنواره و در مواجهه با منتقدان) شد و آن عقبه ذهنی مخاطبان هم نقش مهمی در موفقیت متری شیش و نیم داشت. به‌جز اینها، کیفیت و تعلیق خود قصه و حضور بازیگرانی چون نوید محمدزاده و پیمان معادی هم موفقیت و فروش فیلم در گیشه را تضمین کرد.
تگزاس ۲
کارگردان: مسعود اطیابی
تهیه‌کننده: سیدابراهیم عامریان
میزان فروش: ۰۰۰/ ۱۱۲/ ۰۸۸/ ۲۵ میلیارد تومان
مکث: پیش از هر چیز، تگزاس ۲ نان موفقیت قسمت اول را خورد و تماشاگرانی که از شیطنت‌ها و خرابکاری‌های بهرام و ساسان در برزیل خاطره خوشی داشتند، همان سرچراغی اکران، فروش بالای قسمت دوم را تضمین کردند. به جز اینها زوج پژمان جشمیدی و سام درخشانی در این چند سال در گیشه جواب داده و بخشی از تماشاگران علاقه‌مند به بازیگوشی‌های این دو در کنار هم هستند. حضور بامزه یک دختر خوش‌بر و روی خارجی که به فارسی دست و پاشکسته حرف می‌زند هم در این سال‌ها، به یکی از فرمول‌های فروش در گیشه تبدیل شده که تگزاس‌ها از این ویژگی هم برای فروش بیشتر بهره برده‌اند و البته باز هم حضور اطیابی به عنوان کارگردان که در این سال‌ها به‌خوبی در گیشه قلق‌گیری کرده و حالا دیگر به کمتر از مرکز سیبل رضایت نمی‌دهد.
رحمان ۱۴۰۰
کارگردان: منوچهر هادی
تهیه‌کننده: علی سرتیپی
میزان فروش: ۰۰۰/ ۲۱۸/ ۵۴۲/ ۲۲ میلیارد تومان
مکث: همان خالی کردن هرازگاهی زانوی انوش و رحمان را در رحمان ۱۴۰۰ به‌یاد بیاورید تا به ترفندهای فیلم برای فروش به هر قیمتی در گیشه پی ببرید. شلیک به آقازادگی هم گرچه برای خیلی از تماشاگران دل خنک‌کننده است و اتفاقا بد هم نیست که در فیلم‌ها، کیسه هنرمندانه‌ای به تن این موضوع کشیده شود اما قالب و اجرایش در رحمان ۱۴۰۰ سردستی است. خم‌کردن بیش از حد خطوط قرمز درنهایت کار دست رحمان ۱۴۰۰ داد و در ترکیب با اکران نسخه اصلاح نشده فیلم در برخی سینماها، باعث توقیف آن شد. یعنی اگر مانعی برای اکران فیلم پیش نمی‌آمد، با فروش به‌مراتب بیشتری از رحمان ۱۴۰۰ روبه‌رو بودیم.
نهنگ عنبر ۲: سلکشن رؤیا
کارگردان: سامان مقدم
تهیه‌کننده: سامان مقدم
میزان فروش: ۵۰۰/ ۸۹۸/ ۹۹۱/ ۲۰ میلیارد تومان
مکث: حضور سه فیلمی‌که قسمت دوم فیلم‌های پرفروش دیگر هستند در میان ۱۰ فیلم پرفروش سینمای ایران نشان می‌دهد چقدر سازندگان آثار و مخاطبان سینما عاشق یک فرمول امتحان پس داده شده هستند و در مقابل تغییر و مسیرهای جدید مقاومت می‌کنند. البته در همان فهرست ۱۰ تایی پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای جهان هم با نمونه‌ای چون سری فیلم‌های انتقام‌جویان مواجهیم اما واقعا نمی‌توان کیفیت و ماجراجویی‌های متعدد آن مجموعه را با راحت‌طلبی و کنایه انداختن‌های کم‌هزینه کمدی‌های سطح پایین اینجا مقایسه کرد. نهنگ عنبر ۲ تماما نان موفقیت قسمت اول را خورد و چیز تازه‌ای برای تماشاگران رو نکرد. نوستالژی دهه‌های ۶۰ و ۷۰ و بازی رضا عطاران را پیشتر به بهترین شکل در نهنگ عنبر دیده بودیم اما ظاهرا تکرار آن (با کمی‌بالا و پایین) هم کار فیلم را در گیشه راه می‌انداخت و کفایت می‌کرد.
آینه بغل
کارگردان: منوچهر هادی
تهیه‌کننده: منصور سهراب‌پور و سید‌امیر پروین‌حسینی
میزان فروش: ۰۰۰/ ۲۹۵/ ۴۹۷/ ۲۰ میلیارد تومان
مکث: تضاد طبقاتی، همیشه فرمول و الگوی مناسبی برای ارتباط برقرار کردن با طیف‌های مختلف تماشاگران و فروش بالا در گیشه بوده است. سینمای فیلمفارسی پر از نمونه‌های این‌چنینی بود. آینه بغل هم با بهره‌گیری از آن فضا و استفاده از چهره‌هایی چون محمدرضا گلزار و جواد عزتی، بار خود را در گیشه بست و به فروش بالایی دست یافت.
گشت ۲
کارگردان: سعید سهیلی
تهیه‌کننده: سعید سهیلی و حمید فرخ‌نژاد
میزان فروش: ۸۰۰/ ۲۹۶/ ۷۸۵/ ۱۹ میلیارد تومان
مکث: فیلم گشت‌ارشاد با آن مثلث عاصی و بازیگوش و عدالتخواه عباس و حسن و عطا، به قدری جلب توجه کرد که کنجکاوی‌ها و علاقه‌مندی‌ها برای تماشای قسمت دوم را بسیار افزایش داد. اکران کوتاه‌مدت قسمت اول فیلم و توقیف آن هم این عطش را بیشتر کرد. نتیجه این انتظار، فروش بالای گشت ۲ در گیشه بود اما هرقدر قسمت دوم به فروش بالایی دست پیدا کرد، در کیفیت و قصه کیفیت به‌مراتب پایین‌تری از قسمت اول داشت.
به هر ترتیب ظاهرا کنجکاوی‌ها و علاقه به تماشا مهم‌تر از استاندارد و جذابیت‌های قصه بود و همین هم اهداف فیلم در گیشه را تضمین کرد.
